Vertrokken.

In juli 2011 was ik in het St Victurien, een dorpje zo'n 80 km westelijk Limoge. Ik was er eerder geweest om wat brood te halen. Meer is hier ook niet te halen. Maar deze middag bezochten we de begraafplaats omdat mijn zoontje er zo nieuwsgierig naar was. Ik voelde me alsof ik in iemands slaapkamer stond te rommelen. Dat heb ik niet altijd met begraafplaatsen. Maar dit knokenveldje had iets dat niet klopte, alsof het in alle haast was verlaten. Door wie? Door de doden of de nabestaanden. Misschien wel allebei. 

Later die week stond er een oude boer op de weg die druk gebaarde naar een auto die dwars op de kruising stond. Tandeloos schreeuwde hij "Ga weg, er is hier niets meer, er is niets meer te halen!"  De auto waar de oude man naar zwaaide had een Frans nummerbord, er zat een man in, verder niemand. Een deurwaarder, een makelaar? Mijn gewezen schoonmoeder beheert nu de sleutels van het, nog kleinere, dorpje verderop. Alle huizen staan leeg. Ze zijn te koop maar er staan geen bordjes in de tuin. Dat is de moeite van het karton niet waard.

Er staan nog koeien op de heuvels te grazen. Er stroomt nog water uit de kraan. De eekhoorns, raven, verwilderde katten en vleermuisjes hebben het rijk alleen. Voor mensen is er geen plaats in deze oase. Misschien wil je hier wel leven en kun je hier ook leven, ruimte genoeg. Maar waarvan ga je leven?  Hoe denk je hier te kunnen leven? Met al dat zonlicht, met grote lappen grond waar alles vanzelf lijkt te groeien. 

De heuvels liggen braak. Ze zijn in de ramsj. Onderdeel van de steeds groter wordende gebieden in Europa die in de economische graaibak liggen. Niemand graait er in. Alles is van iemand, van een zoon van, een kleindochter, een achternicht. Het kadaster is vol met informatie, in het kadaster is het zo druk als het ooit op het dorpsplein geweest moet zijn.

Ze zijn naar de stad, zegt de oude man later. Mijn zoon woont in Toulouse, hij is daar liever werkeloos dan hier. Ik zou liever bij hem wonen maar dat doe ik niet want ik zou een last voor hem zijn. Hij kan straks nog bijgezet worden in het familiegraf dat hij nog een beetje onderhoud. Eens per jaar, op de sterfdag van zijn moeder, veegt hij het even aan. 

Op de dag dat ik wegga valt me opeens op dat er een schooltje is, recht tegenover de begraafplaats. In m'n ooghoeken zie ik tekeningen op het raam terwijl we er langs scheuren op weg naar het treinstation. Dus toch, over een paar weken zijn daar weer kinderen. Nu even niet want het is vakantie.

De Stop.

Of: leven en werken met frustraties...

Op een druilerige dag, ondertussen al weer tien jaar geleden, zat ik tegenover iemand die ik hoog heb zitten. Ik kwam met lood in mijn schoenen zijn kantoortje binnen. Ik wist, wat hij kon vermoeden, dat ik hem moest vertellen dat het  “ding” waar ik aan werkte, niet aan het lukken was. Het is nooit prettig je onvermogen op te biechten. Maar ik wist wat me te doen stond. Ik hoefde er ook niet te veel woorden aan vuil te maken. De tranen pingelden over mijn wangen want het doet me zeer als iets niet lukt.

“ Kan het zo zijn dat je iets wilt wat gewoon niet gewenst is, op dit moment?”. Hij blies deze zin in de lucht als een bel. Ik vroeg wat hij precies bedoelde. In de daarop volgende subtekst raakte ik flink de weg kwijt. Misschien wil ik te veel en te hard. Ik zou te veel van mezelf verwachten en niet alleen van mezelf maar ook van mijn publiek, mijn medestanders en de mensen om mij heen. Nu ben ik wellicht iemand die een hoge prijs kan en wil betalen voor een stuk goede kunst  (ongeacht de discipline) en dit in de vorm van een wissel die ik op mijzelf trek. Maar als ik de enige ben op de barricaden, dan heb je geen revolutie, dan heb je een debiel op een stapel autobanden. Ik, iedereen, wie dan ook. Over wie hadden we het eigenlijk? En het vermoeden dat dit hele project niet drijft op inhoud maar oplouter mijn wil. En daarmee werd ik bedoeld, dat kon niet anders. 

Ik heb mijn koffie niet opgedronken. Ik kon uit de tekst wel  zo ongeveer opmaken dat het manuscript voor een voorstellig, waar ik ruim zeven weken aan gewerkt had, nooit afgemaakt zou worden. Niet door mij althans. De laatste fleem van motivatie was hierbij opgeruimd. Woorden van dezelfde man die mij de opdracht had gegeven dit stuk te schrijven. Zonder ironie geen drama.

Het beeld van de eenzame idioot die wankele puinhopen beklimt is het reclamespotje van mijn nachtmerries geworden. Ik wil dat niet zijn maar ik zal nooit zeker weten of ik het niet ben.

Er is een reëel risico aan het doen van dingen, van wat dan ook. Er kan altijd iemand opstaan en vermelden dat je het NIET moet doen, wat je doet. In een wereld waarin jij er eentje bent en er zo’n zeven miljard anderen zijn, zal het je absoluut eens overkomen. Niet doen! 

Het wil niet zeggen dat hetgeen je doet fout is, het wil enkel zeggen dat ergens iemand onrustig wordt van wat jij doet. En daar dus expressie aan geeft. De meest gebruikte expressie aan deze onrust is het deponeren van een opdracht te stoppen met … Maar op louter het commando “STOP”wordt door het type bewegers waar ik zelf toe behoor vaak niet meteen gereageerd. Nu, tien jaar later, snap ik dat deze man beschikt over een geraffineerde intelligentie en communicatieve vaardigheid. Hij wist dat hij me kon stoppen door  me een vooruitblik te geven op een gruwelijk falen. Door mij, vanuit een ogenschijnlijk objectieve positie erop te wijzen dat ik zelf geheel verantwoordelijk zou zijn voor de afgang die me te wachten stond. En dat hij me dat lot graag wenste te besparen. Op een moment van vermoeidheid is angst de meest welsprekende raadgever, ongeacht uit welke mond hij zich manifesteert. Ik was oprecht dankbaar voor de wijze raad. Verdrietig en terneergeslagen maar ik verliet het kantoortje met het gevoel dat het zo wellicht het beste was.

Ik vlooi het manuscript nog eens door. Was het echt zo verrot slecht? En opeens besef ik me dat hij het nooit gelezen heeft. Ik had een exemplaar van een vroege versie bij me, ik wilde het aan hem geven. Maar zover is het nooit gekomen, het zat nog steeds in mijn tas toen ik naar huis ging. Sterker nog, het is het exemplaar waar ik nu doorheen blader.

Ik neem de man in kwestie niets kwalijk. Maar ik besef me nu hoe verfijnd en vooral extern de beweegredenen kunnen zijn die iemand heeft om een ander te stoppen. En ook dat dit vaak gebeurd. Het overkomt mij vaak dat ik door anderen in mijn omgeving  en/of externe elementen gesust, getemd of afgeremd wordt. De bedoelingen daarachter zijn niet kwaadwillend, het manifesteert zich vaak onbewust of zelfs terloops. Het is een schichtige  reactie op mij, wat ik doe en de vraag wat voor consequenties dat heeft voor hen. Ik besef me dat getuigen van mijn bestaan vaak het gevoel hebben dat ze geen enkele controle kunnen uitoefenen op wat ik doe, wanneer, hoezo en waar dat toe leidt. En dat ze vrezen dat, omdat zij dichtbij staan, het “zien” en zo een risico lopen geraakt te worden door wat ik doe. Dat is ook zo. Niemand buiten mijzelf kan sturing aan mijn leven en activiteiten geven in de mate waarin ik dat zelf doe. En ik geef sturing! Vind ik ook leuk! En ik raak wel eens iemand. In de regel in positieve zin. Ik ben geen sloper, ik ben een kunstenaar.

Is niet iedereen feitelijk heer en meester over zijn eigen leven? Het is een genot, als je het mij vraagt, om te merken dat je , naarmate je ouder en wijzer wordt  steeds meer mee kan, dat leven.

Nu ontdek ik dat ik redelijk geïsoleerd sta in deze filosofie. Oeps, pietsje te verlicht? Ook Voltaire leefde niet zoals Voltaire vond dat mensen moesten leven. Waarom zou ik dat dan wel doen? Wie ben ik?

…waar haal ik het recht vandaan?

Onlangs is mij het concept ontvouwt dat het zo niet werkt. Het werkt niet zoals ik denk dat het werkt. Ik moet in de dingen die ik ambieer en het pad dat ik wens te bewandelen rekening houden met de hang naar overzicht en invloed van derden. De rol die ik zelf wens te vervullen, voor mijzelf, in dit leven is in wezen ondergeschikt aan dat wat ik voor anderen kan betekenen of moet in ieder geval in een vorm van consensus gerelateerd worden aan mijn algemeen nut. Daarbij staat mijn algemeen nut op een hoger platform. Ik ben er afhankelijk van en ik heb geen bevoegdheid deze zelf vorm te geven. 

Ik zal iets “wenselijks”moeten doen om mijn dagelijks brood te kunnen verdienen. Iets waar behoefte aan is zodat ik voor mijn diensten betaald wordt. Ik zal faciliterend moeten zijn aan de mensen in mijn omgeving omdat ik anders geïsoleerd zou kunnen raken. Ik zal moeten voldoen aan verwachtingen die anderen van me hebben omdat ik anders het risico loop te worden afgewezen. En als ik dan tijd over heb mag ik best nog wat leuks voor mezelf doen.

En opeens krijg ik het gevoel alsof mij een pakketverzekering wordt verkocht. De belofte op een warm en veilig bestaan tegen een “variabel”tarief. Deze variabele kan op elk gezet moment de prijs zo opstuwen dat je er op leeg kunt lopen, maar wat kan het jou schelen?! Daar ben je toch tegen verzekerd!

Het vooruitzicht op die afhankelijkheid of de gruwel dat deze er nu eenmaal is heeft een naam; Frustratie.

Frustratie is de stop. Frustratie is het grote NIET. Niet mogen, niet kunnen, het niet hebben van permissie of toegang. De factoren waardoor je de impressie krijgt dat het je simpelweg niet gegund wordt. Het knikkende hoofd dat zegt dat “het hem niet gaat worden”op het moment dat jij tot je ellebogen in de modder staat om een of ander kalf uit de sloot te trekken.”Ja maar, hij leeft nog!”

Frustratie in een brede maatschappelijke sfeer is de steeds vaker voorkomende tendens om sceptisch te zijn over inzet. Het beschimpen en nawijzen van verliezers. In de regel individuen die zichtbaar zijn geworden omdat ze op zijn gestaan en het hebben geprobeerd. Frustratie is een roedel hyenas die van een verse antilope alleen de gebarsten pens wenst op te eten.

Frustratie is een deken van onheilspellende rust. Het conserveert het bestaande door de ontwikkeling van het nieuwe te barricaderen. 

Deze niet-energie komt niet louter van buiten, je genereert het mede in jezelf. Het zou je niet zo opvallen dat het buiten jezelf zo alom vertegenwoordigd is als je niet zelf zo zwanger bent van het spul dat je het kan herkennen. 

Toch is het ook een pittige vorm van zelf-frustratie om te stellen dat je “het jezelf aandoet”. In beginsel omdat dit een volstrekt liefdeloze opmerking is. Het spreekt van onverschilligheid en het is als zin alleen al, hermetisch. 

Het bevestigen van je blokkeringen is niet noodzakelijkerwijs de oplossing ervan.

Wees nou eens aardig voor jezelf….

Dus je band is lek, de sleutel van het slot is in het slot afgebroken en nu loop je naar huis, het is half drie s’ nachts, je hebt morgenochtend om acht uur je fiets weer nodig en je baalt als een stekker.  Ondanks dat, heb je, op het moment dat je er achter kwam hoe het precies zat ( lek, inderdaad, sleutel is er ook niet met een haarspeld uit te peuteren, in het donker, langs de gracht) binnen vijf minuten geformuleerd wat je nu moet doen om dit alles in een dag of twee te verhelpen. Je weet al wat je gaat doen, hoe je het gaat doen en wanneer. Dit gaat tijd kosten, het is gedoe. Maar morgenmiddag met slijptol en het bonnetje van de fietsenmaker ( Ja, meneer de agent, die fiets is echt van mij). Nieuw slot kopen, band plakken en weer fietsen. De werkelijke tijd die nodig was om dit op te lossen is dus vijf minuten. Dus je kan het wel. Je snapt het principe van het verhelpen van frustraties.

Goed, zo’n fietsband is niet helemaal te vergelijken met grotere levenssituaties waarin je het gevoel hebt dat de poten onder je stoel vandaan gezaagd worden. Pissig zijn is nog niet radeloos.

En aangezien het stoom uit je oren komt en het laatste wat je nodig hebt, de zoveelste fnuikende wijze raad is: toch wat wijze raad, van binnen naar binnen:

Wat andere mensen moeten, willen, kunnen of vinden, dat heb jij niet in de hand. Die wensen formuleer je niet, die hoor je aan. Dit spectrum ligt buiten jezelf. Laat ze even in hun eigen sop gaar koken. Je kunt jezelf richting geven, je kunt de dingen buiten jezelf gen richting geven.

De plaats in het bestaan waar je nu bent. Dat bevalt je niet. Je bent hier naartoe getrokken en er zijn duizenden factoren die je tot dit punt hebben geleid. Het is geen “foute”plek. Een transit-station is geen verkeerde plaats. Het is louter een plaats die je mag en kunt verlaten. Ook als je er fysiek nog moet zijn. Dit vertrek hoeft niet in het teken te staan van falen, het kan in het teken staan van vooruitgang. Je bent bezig ergens anders heen te gaan. Nu al.

Het is verleidelijk je focus te leggen op al het “niet”. Maar het “wel” is altijd aantrekkelijker. En ook in het “niet” is aanplant van “wel”. Dat Jin-Yang principe staat zo langzamerhand wel. Wat wel? Kijk naar wat er is, wat je hebt, wat je kunt. Attendeer jezelf op de dingen, al zijn het kleine dingen, waarin je je eigen kracht herkent. Durf op jezelf te rekenen. Al heb je het gevoel dat je jezelf niet meer kent of twijfelt aan wat je bent of wat je was. Er zijn dingen, aspecten, talenten, mogelijkheden, skills waarvan je zeker weet dat je ze beheerst. Ga dat doen. Ga daar wat mee doen. Dat is van jou, daar heb je hard voor gewerkt, niemand neemt het je af en het zal opbouwende energie genereren.

Wees barmhartig naar jezelf. Geef jezelf de ruimte en de tijd om kwaad te zijn, slik je verzet niet weg maar schreeuw het uit. Laat jezelf toe emotioneel te zijn. We leven in een wereld waarin passiviteit het protocol is. Maar als dat niet voor je werkt? Je bent niet meteen rijp voor een inrichting als je een avondje door je huiskamer ijsbeert en bloedwoeste referaten houdt over de zaken die je dwars zitten. Anger is an energy. Hou het solitair. Als je het tegen je eigen behang uitsmeert heeft het behang daar geen last van. Zet geen levende wezens tegen de muur. 

Een waarschuwing is hier op z’n plaats. Iedereen is gefrustreerd. Ga daar voor het gemak even van uit. Er zijn dus geen mensen, en zeker geen vrienden of geliefden die jouw bak met teringherrie wel even kunnen tillen. Een goede psycholoog kost rond de 85 euro per uur. Je mag en kan zijn tijd verprutsen door over hem/haar heen te spugen. Dat gaat helemaal niets oplossen. Op het moment dat je een ander mens als focus neemt om je ongenoegen te ventileren, zal er onherroepelijk een hunkering ontstaan naar begrip en erkenning, vanuit jou. Deze hunkering kan niet worden bevredigd, door niemand niet. Dit is namelijk technisch onhaalbaar. Geen enkel mens ontwikkeld vanuit een douche van pijn en ongenoegen een verdiepend emotioneel begrip voor degene die de kraan open zet. Wat je sorteert, in het beste geval, is medelijden. En ook ( vergeet dat niet) is de kans onnoemlijk groot dat je jezelf onhandig uitdrukt en dus volkomen verkeerd begrepen wordt. Lijkt verleidelijk…zie ervan af. Wat je sorteert als je anderen in deze processen van getormenteerde uitbraak betrekt is eenzaamheid.

In het verlengde van barmhartigheid, geduld. Geduld met jezelf. Je fiets los je in vijf minuten op. Je leven los je nooit op. Dat lost zichzelf voor je op als je sterft. Tot die tijd is het leven een open vraag die meerdere vragen oproept. Dit is te omhelzen…op termijn.

En tot slot….en paar volstrekt onverlichte handgrepen. Geniet van je cynisme, dat is en blijft een vorm van humor. Risicovol maar ik durf het mezelf wel aan te bieden, flirt met je angsten. Bekijk de rampscenarios, visualiseer ze. Voel de angst die het oproept. Daar waar de angst fysiek wordt is hij ook te ontkoppelen. Het is een “gevoel”. Het gevoel wordt opgeroepen door een fantasie. Je snapt zelf ook wel dat het leven zelf veel genuanceerder is. Deze scenario’s komen niet tot uitvoering. Niet in de laatste plaats omdat je angstbeelden verstoken zijn van je krachten en mogelijkheden. Die laat je uit het scenario. Horror wordt niet gefilmd bij daglicht.  In je nachtmerries ben je iemand die geparkeerd staat en niets doet. In werkelijkheid ben je iemand die constant reageert en actie onderneemt.  De rampscenarios zijn goed, daar niet van, je verzint ze zelf en je schrijft leuk. Maar je weet ook dondersgoed, juist om het geloofwaardig te maken worden de scenario’s steeds ongeloofwaardiger. Uiteindelijk heb je jezelf klem gefantaseerd en concludeer je dat het allemaal nog lang niet zo ver is. ( Ps..bovenstaande tip enkel voor mensen ouder dan 35)

Er is geen tijd, geen plaats geweest, op deze wereld, waar dan ook, waar een mensenleven vrij was van frustratie. Er is geen boek, geen tekst, geen religie, geen filosofie die bestaat zonder de gratie van het conflict. Elke vorm van conflict. Interne conflicten, koningsdrama’s, verraad, verdoemenis tot aan een meeslepend epistel van jongetjes die zich stierlijk vervelen. In alle eenzame worstelingen met dit naargeestige ding, voel ergens een kosmische solidariteit. Die is er namelijk. Het is menselijk. Niets meer of minder dan menselijk. Iedereen heeft hier last van.

En dan de louterende bevrijding!

Ja, nee. Dat wil zeggen, ik heb hem niet in huis. Er worden leuke dingen gezegd over het Boedistische loslaten. Ik buig voor iedereen die daar naar streeft en wens hen het beste. Maar ik vroeg als kind al eens aan een monnik, wat er gebeurd als je verlicht bent. Ga je dan dood? Hij antwoordde mij: “dat is best mogelijk want als je verlicht bent heb je geen lichaam meer nodig”.  Ik vond dat op geen enkele wijze aantrekkelijk en dat vind ik het nog steeds niet. Ik ben geen dualist. Vanuit de grond van mijn hart niet.

Ik ambieer geen status waarin ik ten hemel opstijg. Het enige wat ik probeer te bewerkstelligen is een wat kalmer vaarwater voor dit aardse leven. Ik ambieer geen wereld buiten de wereld waarin ik leef. Als ik dood ben, dat zie ik dan wel weer. Mijn processen zijn dan ook niet religieus.

Ik zie geen bevrijding. Wat ik wel zie is mogelijkheden. Ik zie keuzes. Elke keus die je maakt heeft consequenties. Maar dat mag je niet weerhouden van het maken van die dingen. De “struggle”tegen het NIET is de Victorie van het WEL. Er is feitelijk niet zo veel tegen, er is vooral veel voor.

Louterend. Het omhelzen en erkennen van je eigen krachten zonder daarbij een ander nodig te hebben, dat is louterend. Weten dat je kunt bewegen en in beweging blijft, omdat je leeft en dit gewoon een aspect is van leven. Als je beweegt ontwikkel je golven en je komt in golfstromen terecht. Er gebeuren dingen. Ook als je zelf nog denkt dat je dwaalt. 

Vertrouwen. Laat nooit en te nimmer iets of iemand je ervan overtuigen dat jij niet bent wie je denkt te zijn. Goed, je hebt mensen die denken dat ze Napoleon zijn. Maar die zijn knettergek en deels ook werkelijk Napoleon. De meeste mensen zijn niet knots en beschikken over enig vermogen tot zelfreflectie. De één wat meer dan de ander. Het beeld  wat je van jezelf hebt is gebaseerd op je herinnering, je emoties, je wapenfeiten en je innerlijke zelfdialoog. Dit proces, deze opbouw is al gaande vanaf het moment dat je ziel en je lichaam één werden. Er kunnen zaken zijn in je zelfbeeld die verdraaid zijn, perspectief missen, geconditioneerd zijn door elementen die niet bij je horen. Het kan zijn dat je moeite hebt met eerlijk zijn tegen jezelf. Maar het is godsonmogelijk dat je er helemaal naast zit in jouw idee van wie jij bent. Daarvoor weet je te veel. Daar ken je jezelf te goed voor. Jij bent wie je denkt te zijn.  (Adem uit…) 

Sing the blues… dat moet te doen zijn. drijf er op. Draai de meest fnuikende top 40 hits uit tijden waarin je blij werd van dit liedje. En vergeet even hoe crappy het, in retrospectief, is. (Billy Ocean: loverboy). Kom terug naar  de kiddo die je ooit was en spring over de bank op de beat. Laat jezelf redeloos enthousiast worden. De minst cultureel verantwoorde deuntjes zijn in deze het meest effectief. 

En op termijn krijg je weer een beeld van wat je kunt doen. Niet wat je “moet”doen, dat is een ander loket. Maar wat je kunt. Wat je kunt ervaren, wat je vermogen tot ervaren is. Het is jouw leven.